معتقدات و باورهای ایرانیان بر پایه سفرنامه های اروپایی از شاه عباس اوّل تا پایان ناصرالدین شاه

آداب و رسوم به عنوان جزء لاینفک از فرهنگ اجتماعی هر ملت، گستر? وسیعی از باورها ؛ پنداشت ها و نگرش ها را شامل می گردد که همپای شکل دهی به هویت جامعه، واکاوی آن نقشی اساسی در فهم تلقی افراد از خود و محیط پیرامون دارد. به دیگر روی تدقیق در مناسک آئینی ، نحو? برگزاری اعیاد و سوگواری ها، راهکارهای جامعه در مواجهه با مشکلات ، باورداشت به تأثیر عناصر فوق طبیعی در حیات اجتماعی وغیره از جمله مولفه هایی است که خاصه در بازشناسی طبقات زیرین جامعه نقشی بس شگرف دارد. با توجه به کارکردهای مترتب بر فرهنگ عامیانه و نیز عدم حضور پرمای? فرودستان در آثار و منابع تاریخی، پرداختن به آداب و رسوم می تواند بر سازو کارهای اجتماعی ـ فرهنگی لایه های مختلف جامع? ایران در گذر زمان پرتو اندازد.هم چنین در کمبود داده های موجود از پیکر? ذهنی و اجتماعی ایران ، ضرورتاً آثار سفرنامه نویسی ـ بواسط? اشتیاق سیاحان به شناسایی مناطق تحت بازدید ـ به زوایایی از نحو? معیشت ایرانیان می پردازند که تقریباً در سایر آثار اشاراتی بدان نرفته است. این پژوهش در صدد است تا بازتاب آداب و رسوم ایرانیان در سفرنامه های اروپائیان را در باز? زمانی پادشاهی عباس اول تا پایان عهد ناصری(996-1313ق/1588-1895م ) را در ابعادی چون: ازدواج و تشکیل خانواده، آداب و مناسک اجتماعی، بهداشت و سلامت، جشن¬ها، اعیاد و سوگواری¬ها به بحث گذارد. چنانکه در این حد فاصل ، حسب نهادینگی مذهب تشیع امامیه، نه تنها رسوم و سنت های ایرانیان نمودار برتری مفاهیم شیعی است که با گسترش روزافزون سفرنامه ها و نیز تعدد و تنوع سیاحان اروپایی از طیف های مختلف سیاسی، دینی ، اقتصادی؛ بالطبع پهن? اطلاعات وسعت بیشتری بخود پذیرفت. بر پای? این گفتار، رسال? حاضر که مبتنی بر روش توصیفی ـ تحلیلی فراهم آمده اهداف چندی را دنبال می کند: شناسایی باورهای عامیان? ایرانیان در مقطع مورد نظر، کارکرد آداب و رسوم در حیات اجتماعی ، واکاوی در دیدگاه های سفرنامه نویسان به فرهنگ عامیانه و کنکاش در آداب و سنن به عنوان دستاویزی برای فهم دغدغه ها و راهکارهای بدن? جامعه در برخورد با مشکلات و موانع موجود. کلمات کلیدی: صفویه، قاجاریه، سفرنامه¬ها، آداب ورسوم، فرهنگ عامه